Çocukluğunda kavgacı ve içedönük bir karakter olan Carlo Michelstaedter'dan vatan hasretiyle yanan Nâzım Hikmet'e bugün doğanlar ve ölenler...
CARLO MICHELSTAEDTER
Carlo Michelstaedter, İtalyan yazar ve filozof... Zengin İtalyan-Yahudi ailenin dört çocuğundan en küçüğü olan Carlo Michelstaedter, bir sigorta acentesi müdürü ve Gorizia Kütüphanesi Derneği'nin başkanı olan babasının etkisinde kaldığı için edebiyat öğretmenliğine eğilimi vardı; Emma Luzzatto adlı annesi sayesinde, aile ve yurt sevgisini geliştirdi.
Henüz çocukken, kavgacı ve içedönük karakterli olan Carlo, Gorizia'da bitirdiği yüksek okulun son yıllarında parlak, atletik, zeki bir genç adama dönüştü. Sanatsal ve dilsel üstünlüğü için çok sevdiği Floransa'ya taşındıktan sonra Michelstaedter, Yunanca ve Latinceyi öğrenmeye başladı. Diploma incelemesi olarak antik felsefedeki ikna ve retorik hakkında araştırmayı seçen Michelstaedter, bu konuyu farklı ve yaratıcı bir biçimde ele aldı.
1909 yılında Michelstaedter, Gorizia'ya dönüp diploma teziyle uğraşmaya başladı. 1910 yılının sonbaharında, 17 Ekim'de incelemenin eklerini bitirirken İkna ve Retorik eserini sona erdirdi. O günün akşamı da, odasına kapanıp ödünç aldığı bir tabancayla intihar etti.
Ölümünden sonra arkadaş ve akrabaları, bugün Gorizia'nın ulusal kütüphanesinde bulunan yazılarını derleyerek eserlerini yayımladılar.
Michelstaedter'in felsefi görüşünün gelişmesini izlemek çok zor: Zamansız ölümü yüzünden felsefesinin kaynakları belirlenememiş ve felsefi dizgesini sınıflandırmak zor olmuştur. Genel olarak diyebiliriz ki, Michelstaedter'e göre sıradan yaşam gerçek yaşamın yokluğudur. Sıradan yaşam son derece dar olur ve sahte zevk ve kazançları vaat eden, insanı aldatan zevk tanrısı tarafından kandırılır.
Kitapları: La persuasione e la rettoric, Persuasion & rhetoric, Il dialogo della salute.
Doğum tarihi: 3 Haziran 1887, Gorizia, İtalya... Ölüm tarihi ve yeri: 17 Ekim 1910, Gorizia, İtalya.
AHMET HİKMET MÜFTÜOĞLU
Ahmet Hikmet Müftüoğlu; Türk yazar ve diplomat... Diplomat olarak görev yaparken bir yandan da edebiyatla uğraşmış olan Ahmet Hikmet Bey, başlangıçta Servet-i Fünun topluluğu içinde yer almış, daha sonra bu toplulukla bağlarını kopararak Türkçülük akımına yönelmiştir.
1888'de Galatasaray'ı bitirdi ve Hariciye Nezareti Umur-ı Şehbenderi Kalemi'ne memur tayin edildi ve vazifesi dışında Fransızcadan roman tercümeleri yaptı.
O sıralarda Leyla Yahut Bir Mecnu'nun İntikamı adlı bir eser yayımladı. Ondan sonra ardı ardına Fransızcadan iki tercümesi daha yazdı. Doğu ile batı kültürünün çok farklı olduğunu görerek bir daha eser tercüme etmedi. Fakat onun asıl edebi yazıları ilkin İkdam'da, sonra da Servet-i Fünun'da yazdığı yazılardır.
Kendini tamamen gazeteciliğe vermeyip memuriyete giren Ahmet Hikmet, yıllarca hariciyede çalışıp konsolos katipliği ve konsolosluk yaptıktan sonra Ankara hükümeti devrinde hariciye vekaleti umum müdürlüklerinde ve müsteşarlığında bulundu ve buradan emekli oldu. Bir ara Galatasaray Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği, Darülfünun'da Avrupa edebiyatı profesörlüğü de yaptı.
Dili gayet sadedir. Konuları daima milli bir renk taşır. Başlıca eserleri, 1900'de çıkan Haristan ve Gülistan (Hikayeler) ve 1922'de çıkan Çağlayanlar'dır. Bunlardan başka Gönül Hanım adlı bir romanı ve sayısız makalesi vardır. Gönül Hanım adlı romanı Tasvir-i Efkâr Gazetesi'nde tefrika edilmiş ve 1970'de kitap olarak bastırılmıştır.
Ahmed Hikmet, yazılarında daha ziyade kelime bulmaya ve üsluba dikkat ettiği için konulara dikkat etmemiş ve bu yüzden zamanındakilerin ayarında bir edebiyatçı olamamıştır.
Doğum tarihi: 3 Haziran 1870, İstanbul
Ölüm tarihi ve yeri: 19 Mayıs 1927, İstanbul
LARRY MCMURTRY
Larry McMurtry; ABD'li yazar... Pulitzer Ödülü'nün yanı sıra, 2006 yılında Brokeback Dağı filminin senaryosu ile Oscar ödülü kazanmıştır.
Romanları arasında 26 Akademi Ödülü adaylığı (10 ödül) kazanarak filmlere uyarlanan Horseman, Pass By (1962), Last Picture Show (1966) ve End of End (1975) adlı kitapları bulunmaktadır.
1985'te Pulitzer ödüllü romanı Lonesome Dove, 18 Emmy Ödülü'ne aday gösterilen bir televizyon dizisine (yedi ödül) uyarlandı ve Lonesome Dove serisinin diğer üç romanı da, üç tane daha mini diziye uyarlandı ve sekiz Emmy ödülü kazandı.
McMurtry ve yazar Diana Ossana, En İyi Uyarlanmış Senaryo için McMurtry ve Ossana dahil olmak üzere üç ödülle sekiz Akademi Ödülü adaylığı kazanan Brokeback Mountain'i (2005) uyarladı.
Doğum tarihi: 3 Haziran 1936, Archer City, Teksas, ABD.
DUILIU ZAMFIRESCU
Duiliu Zamfirescu, Rumen yazar, şair, hukukçu ve politikacı... Yazar, Romanya Fokşani'de doğdu. Bükreş şehrinde hukuk fakültesinde eğitim gördükten sonra gazetecilik ve avukatlık yaptı.
Romanya Dışişleri Bakanlığı görevlisi olarak İstanbul, Atina ve Roma'da bulunmuştur. Rumen Akademisi'ne seçilmiştir. Rumen Parlementosunda senatör olarak görev yapmıştır.
Kitapları: Life in The Country, The Rentier, Love in The Countryside, Lydda, In Wartime, La Vie a la Campagne.
Doğum tarihi: 30 Ekim 1858, Dumbr'veni
Ölüm tarihi ve yeri: 3 Haziran 1922, Agapia
FRANZ KAFKA
Franz Kafka, Almanca konuşan Bohemyalı Yahudi roman ve hikâye yazarıdır. 20. yüzyıl edebiyatının en önemli figürlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Kafka 1889'da Fleischmark'ta Deutsche Knabenschule'ye gitti.
Anadil olarak ilk etapta Almanca konuşan Kafka ailesi, Çekçeyi de konuşabiliyordu. Ailenin en büyük çocuğu olan Kafka'nın iki erkek kardeşi (Georg ve Heinrich) küçük yaşta hayatlarını kaybettiler. Kızkardeşleri Elli, Valli ve Ottla ise, Nazi Almanya?sının organize ettiği Yahudi soykırımında hayatlarını kaybettiler.
1920'lerin başında tanıştığı ve 20 yıl sonra 1944'te Alman toplama kampında hayatını kaybeden Milena Jesenska, Kafka üzerinde güçlü bir etki yaratmıştır.
1923'te ailesinin etkisinden kaçmak ve yazmaya konsantre olmak için Berlin'e taşındı, orada da Dora Dymant adında bir sevgilisi oldu. Dora, Milena'dan şanslıydı, Nazi Almanyası'na direndi ve 1952'de Londra'da öldü.
1917'de Kafka verem olduğunu öğrendi. 1919 yılında geçirdiği ağır gripten dolayı hastaneye kaldırıldı. 1922'de emekli olan Kafka'nın maddi durumu kötüydü ve sağlığı gittikçe bozuluyordu. Ömrünün son 6 haftasını sanatoryumda geçirdi. 3 Haziran 1924'te de henüz 41 yaşındayken yaşama veda etti.
Franz Kafka, hayatı baştan kaybedilmiş bir savaş olarak görse de bıraktığı eserler, onu hayatı yenilgiye uğratan ender insanlardan birisi yapmıştır.
Kafka, eserlerinde insanın gizli kalmış korkularını, burjuva yaşamının sahte aile ilişkilerini, bürokrasinin çıldırtan işleyişini gözler önüne serer. Karamsar mizacı nedeniyle eserlerindeki karakterleri çaresizlikle donatmıştır.
Eserleri: Roman: Dava (1925), Şato (1926), Kayıp (Amerika) (1927).
Hikâye: Değişim (1915), Bir Savaşın Tasviri, Taşrada Düğün Hazırlıkları, Şarkıcı Josefine ya da Fare Ulusu, Ceza Sömürgesi (1919), Çin Seddi, Bir Akademiye Rapor.
Mektuplar: Milena'ya Mektuplar, Babaya Mektup.
Günlükler: Günlük 1-2, Aforizmalar.
Doğum tarihi: 3 Temmuz 1883, Prag, Çek Cumhuriyeti
Ölüm tarihi ve yeri: 3 Haziran 1924, Kierling, Klosterneuburg, Avusturya.
NÂZIM HİKMET RAN
Nâzım Hikmet Ran, ya da kısaca Nâzım Hikmet, Türk şair, oyun yazarı, romancı ve anı yazarı... "Romantik komünist" ve "romantik devrimci" olarak tanımlanır.
İlk şiiri "Feryad-ı Vatan?"ı 1913'te yazdı. Aynı yıl Galatasaray Sultanisi'nde ortaokula başladı. 1917'de Heybeliada Bahriye Mektebi'ne girdi. Daha sonra Kurtuluş Savaşı için Anadolu'ya geçti. Fakat sağlık nedenleri ile bahriyeden ayrılmak zorunda kaldı. Bu sırada Hamidye Kruvazörü'nde güverte subayıydı.
Bolu'ya öğretmen olarak atandı. Daha sonra Batum üzerinden Moskova'ya giderek Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi?nde siyasal bilimler ve iktisat okudu. 1921'de gittiği Moskova?da devrimin ilk yıllarına tanık oldu ve komünizmle tanıştı.
1924'te Moskova'da yayımlanan ilk şiir kitabı 28 Kanunisani sahnelendi. O yıl Türkiye'ye dönerek Aydınlık Dergisi'nde çalışmaya başladı. Dergide yayımlanan şiir ve yazılarından dolayı on beş yıl hapsi istenince yeniden Sovyetler Birliği'ne gitti. 1928'de af kanunundan yararlandı ve Türkiye'ye geri döndü. Bu kez Resimli Ay dergisinde çalışmaya başladı.
1938'de yirmi sekiz yıl hapis cezasına çarptırıldı. 12 sene süren tutukluluktan sonra askere alınacağı ve öldürüleceği endişesiyle Sovyetler Birliğine gitti. Bu yüzden DP hükümeti tarafından ülke vatandaşlığından çıkarıldı, büyük dedesi Mahmut Celaleddin Paşa?nın (Konstantin Borzecki) memleketi olan Polonya vatandaşlığına geçti ve Borzecki soyadını aldı.
Moskova'da 3 Haziran 1963 tarihinde kalp krizinden öldü.
Şiir kitapları: 835 Satır, (1929), Varan 3, (1930), Sesini Kaybeden Şehir (1931), Benerci Kendini Niçin Öldürdü (1931), Taranta Babu'ya Mektuplar (1935), Portreler (1935), Saat 21-22 Şiirleri (1965), Kurtuluş Savaşı Destanı (1965), Şu 1941 yılında (Memleketimden İnsan Manzaraları'nın 3. kitabı) (1965), Rubailer (1966), Memleketimden İnsan Manzaraları (İlk bölüm) (1966), Memleketimden İnsan Manzaraları (1966-1967), Kuvayi Milliye (1968).
Oyunları: Kafatası (1932), Bir Ölü Evi (veya Merhumun Hanesi) (1932), Unutulan Adam (1935), Ferhat ile Şirin (1965), Sabahat (1965), İnek (1965), Ocak Başında Yolcu (iki oyun bir arada) (1966), Yusuf ile Menofis (1967).
Romanları: Kan Konuşmaz (1965), Yeşil Elmalar (yedi yazardan derleme) (1965), Yaşamak Güzel Bir şey Be Kardeşim (1967).
Fıkraları: İt Ürür, Kervan Yürür (Orhan Selim adıyla gazetelerde yazdığı yazılar) (1965).
Masal kitabı: Sevdalı Bulut (1968).
Doğum tarihi: 15 Ocak 1902, Selanik, Yunanistan... Ölüm tarihi ve yeri: 3 Haziran 1963, Moskova, Rusya.
FRANS EEMIL SILLANPAA
Frans Eemil Sillanpää; Fin yazar... 1936'da Helsinki Üniversitesi tarafından kendisine fahri doktora unvanı verildi. 1939'da Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü.
Taşra Kızı ve Mukaddes Sefalet kitapları Türkçeye çevrilmiştir. 1916'da yayımlanan ilk romanı Yaşam ve Güneş, bir yaz mevsiminde iki gencin yaşadığı aşkın öyküsüdür.
Ama asıl anlattığı Sillanpââ'nın hemen hemen tüm yapıtlarının asıl merkezi olan doğadır. Ona göre insanlar, yalnızca doğanın bir parçası olarak önemlidir.
İlk döneminin en önemli yapıtlarından biri olan Mukaddes Sefalet adlı romanında, 1918'deki iç savaşın yoksul bir çiftçi üzerindeki etkilerini ele alır. Kentli bir gençle köylü bir hizmetçi kızın aşkını anlatan Miltu ve Ragnar adlı kısa romanında, Maeterlinck'e özgü gizemcilik (mistizm) ve doğalcılığın (naturalizm) etkileri görülür.
Çeşitli dillere çevrilen ve en çok tanınan romanı Nuorena Nukkunut, bir köylü ailesinin öyküsüdür. 1934 tarihli Yaz Gecesinde İnsanlar ise, şiirsel anlatımıyla en özgün yapıtı olarak değerlendirilmiştir.
Sillanpââ, 1950'lerde anılarını da yayımlamıştır.
Doğum tarihi: 16 Eylül 1888, Hämeenkyrö, Finlandiya
Ölüm tarihi ve yeri: 3 Haziran 1964, Helsinki, Finlandiya
ERCAN ARIKLI
Ercan Arıklı; Türk gazeteci, yazar... Rusya'dan göç edip Ardahan'a yerleşmiş ve 6. dönem Kars milletvekilliği yapmış Kahraman Arıklı'nın oğludur.
Robert Kolej'i bitirdikten sonra, Lozan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde okudu. Gazetecilik mesleğine 1966 yılında ABC gazetesini çıkararak başladı. Daha sonra Ekonomi Politika gazetesini yayımladı.
Gelişim Yayınları'nı da kurarak dergi ve ansiklopedi yayancılığına ayrı bir üslup getiren Arıklı, daha sonra yayımladığı Söz gazetesini kapatmak zorunda kaldı.
Fransızca ve İngilizce bilen, FİPP, İpi üyesi ve Sarı Basın Kartı sahibi olan Arıklı'nın son görevi Bir Numara Yayıncılık dergi grubunda yöneticilikti.
2003 yılında geçirdiği bir trafik kazasında hayatını kaybetti.
Eserleri: Gençlik Ansiklopedisi, Güle Güle Bebeğim.
Doğum tarihi: 20 Şubat 1940, Ankara
Ölüm tarihi ve yeri: 3 Haziran 2003, İstanbul
Derleyen: Özgün Onat
